Ateşten Gömlek

Ateşten Gömlek – Halide Edip Adıvar

Can Yayınları, İstanbul, 2009

Sayfa Sayısı: 224

Halide Edip Adıvar'ın Ateşten Gömlek kitabıyla ilgili düşüncelerime Youtube üzerinden paylaştığım videodan ulaşabilirsiniz. Video metnini hemen aşağıdan okuyabilirsiniz.

Kitap, savaşta bacaklarını kaybeden ve kafasında kalan kurşunla yaşayan Peyami’nin yazmış olduğu günlük aracılığıyla aktarılıyor. Kocasını ve oğlunu savaşta kaybeden Ayşe, kardeşi Cemal, Peyami ve İhsan arasındaki dostluk ve Ayşe ile İhsan’ın aşkı bir yan öykü olarak yer alıyor ve hepsi Kurtuluş Savaşı mücadelesi etrafında şekilleniyor.

Bir hariciye memuru olan Peyami, Cemal ve Ayşe ile birlikte, gerçekten de bir şeyler yapabileceğinin farkına vararak onlarla birlikte Anadolu’nun kurtuluşu için yollara düşer. Zaman içinde, Ayşe İzmir’in kurtuluşu için bir simge haline gelir. Ayşe’nin önderliğiyle hep birlikte kurtuluş için ‘ateşten gömlek’lerini giyerler.

Kitaptaki olaylar Peyami’nin bakış açısıyla yazılıyor. Ancak o da bu öykünün kahramanının kendisi olmadığını biliyor. Ancak kendini kanıtlamak ve yalnızca işe yaramaz bir hariciye memuru olmadığını göstermek için korkusuzca adım atıyor. Ve kitaptaki diğer karakterleri besliyor.

Kitabı okumak bazen zorlaşabiliyor. Bunun nedeni de kullanılan sözcükler. Benim elimdeki baskıda, zor anlaşılabilecek kelimelerin anlamlarına sayfa altında yer verilmiş. Ancak bazen gerçekten de anlamının verilmesine gerek olmayan kelimelerin anlamı verilip, anlaşılması zor olanlara yer verilmemiş. Bu da zaman zaman kitaptan kopmama neden oldu. Belki sonraki baskılarda bunu düzeltmişlerdir.

Kitap, Kurtuluş Savaşı devam ederken yazılmış. Aynı zamanda Kurtuluş Savaşı hakkında yazılmış ilk roman. Savaş devam ederken yazılmış olduğu için sanırım, gerçekten de o duyguyu, gerçekliği yansıtabilmiş. Kitabın arka kapağında da belirtildiği gibi; “Bağımsızlık savaşımızı bütün gerçekliği ve canlılığıyla anlatan belki de en önemli roman”.

Kitapla ilgili bir diğer detay da; kitabın başında da yer alan, Halide Edip Adıvar’ın Yakup Kadri Karaosmanoğlu’na yazmış olduğu mektupta anlattıkları. Bu mektupta anlattığına göre; konuşurlarken Yakup Kadri, Ateşten Gömlek isimli bir kitap yazmayı tasarladığını söylemiş. Halide Edip, bu ismi çok sevmiş ve kitabı için aynı ismi kullanacağını söylemiş. Mektubun sonunda ise şunları yazmış: “Benim ‘Ateşten Gömlek’i eğer zaman söndürüp bir tarafa atmazsa Türk romanları arasında iki tane ‘Ateşten Gömlek’ olacak. Belki elli sene sonra bir kütüphane rafında yan yana oturacak olan bu iki kitap Hans Andersen’in masallarındaki gibi belki dile gelir, birbirlerine geçmiş günleri söylerler. Kimbilir o uzak gelecekte Türk gençliğinin sırtındaki ‘Ateşten Gömlek’ ne kadar bizimkilerden başka olacaktır…”

Bunun dışında, Kurtuluş Savaşı ile ilgili yazılan ilk roman olan Ateşten Gömlek kitabının okunması gerektiğini düşünüyorum.

***

Anlatmadığım, eksik kalan pek çok nokta vardır elbette, ancak bunları okuyarak görmek çok daha iyi olacaktır diye düşünüyorum.